L’Angolo de la Wanda – Marzo 2000 – “I VÀ A MESSA… A SAN FRANCESCO”

…a cura di Graziano M. Cobelli

gcobelli05@gmail.com
Wanda Girardi Castellani

Quatro Ciàcoe: da Verona

“I VÀ A MESSA… A SAN FRANCESCO”

Quando, in tenpo de guera i à bonbardà la cèsa de san Sebastiàn (Via Capèl) lassando in piè solo el canpanìl adornà da la statua del Santo che, co’ la man vèrta, pàr che’l mostra, un poco schifà la ciòssa e nera biblioteca civica (deta “La Kaaba”), par ani, prima de la costrussión de questa, su quel terén à funsionà un cine a l’aperto. Cusì, de ci no’ se conportava in maniera cristiana se usava dir “el va a messa a san Bastiàn”.
‘Dèsso, da che anca ‘st’altra cesa l’è deventà un teatro, de qualchedún se pol dir pura “el va a messa a san Francesco”.

La cesa de San Francesco la se trova in fondo a via Ettore Arduino, di fronte a la piassa santa Toscana. Mi la conosso ben parché sul só largo sagrà de piera ghe andavo a esercitarme coi schètini par i zughi de la gioventù de la GIL, a Roma.
La storia de ‘sta cesa l’è decisamente romansesca!
Nel 1211 el conte Bonifacio de San Bonifacio, a nome del Comune de Verona el g’à donà a Forzaro Del Castello siè canpi de tera in Canpo Marzo par costruìr ‘na cesa e un monastero par i frati e le móneghe de l’ordine de Sant’Agostìn. No se sà quanto è durà la fabrica ma se sà che nel 1223 Forzaro el ghe figura col titolo de Prelato insieme a dù frati e 19 móneghe.
Nel 1293 ghe stà’ po’ costruì ‘rènte un chiostro come quel de san Zén, co’ ‘na spesa de 450 franchi.
Nel 1300 Alberto De La Scala l’à slargà e rinovà la cesa che a quel tenpo l’è sta’ dedicà, prima a santa Maria Madalena e po’ a Santa Marta.
E rivèmo al 1332 quando nel convento gh’è restà solo le móneghe passade po’, da l’ordine de sant’ Agostino a quel de san Benedeto.
Disdot’ani dopo però anca ‘ste qua i è sta’ trasferìde, e el monastero de santa Marta l’è sta’ unì a quel de Santa Maria de le Vergini (demolì nel 1926).
I padri Capucini, nel 1835 i avèa ocupà la cesa e l’ex convento de santa Marta ma anca lori i à dovù far “féte” par lassarghe el posto a le autorità militari. Quando però nel 1854 i è riussì a èssar indenisà de quel che i avèa dovù cédar, co’ le palanche otegnù da le autorità militari i à deciso de far-su ‘na cesa dedicà a san Francesco d’Assisi. L’inperadór Ceco-Bepe (Francesco Giuseppe) par onoràr el Santo del quàl el portava el nome, l’à vossù partecipàr a la spesa con novemila franchi austriaci.
La costrussión, finìa nel 1863, la g’à ‘vù però poca vita, la più curta de qualsiasi altro edificio de Verona. Nel 1867, par via de la lege del 7 lùio 1866, cesa e convento i è passà da novo al Comune e i pòri frati Capucini i s’à catà al scuèrto. Pèso de sór Panpurio (quel del “Coriér dei pìcoli”), i à girà dala Biondela a la cesa de Nazaret, da Santa Libera (sul còle del teatro romano) a via Barana (Borgo Venessia) da ‘ndove, dal 1892, finalmente no’ i sà più mossi.
Intanto ne l’ex convento de San Francesco, nel 1869, s’à insedià el colèjo dei “artigianeli” che l’è durà fin a la fine dela prima guera mondiàl.
Restà inutilisadi par vari ani, i edifici de via Arduino, ridoti mal assè par le devastassioni subide, i è stà’ rimessi in sèsto è usadi, grassie a l’eredità lassada da Giuseppe Camploj (1794-1889), paron del teatro San Samuele de Venessia e inpresario teatral a Verona, come rifugio noturno par i poareti.
El “ricòvaro”, da diversi ani, l’è stà pò’ trasferì in altro sito e la cesa de san Francesco l’è cascà ancora ‘na òlta in rovina. L’à tocà propio el fondo quando, co’l teramoto del Friuli, a la statua del Santo, incassà nela só nicia, su la fassada, gh’èra parfìn croà-zó l’aureola a farghe “colana” sul peto!
Finalmente el Comune de Verona, dopo ani e anori, l’ha infine trasformà la cesa in un bel teatro; belo si… ma par gnente adato a noialtri dei “anta”…visto che al posto de le careghe i g’à fato dei scalinoni più scomodi de quei de l’Arena; roba da mandàr “a nosse” siàtiche, artrosi, dolori reumatici e mal de schena.

Wanda Girardi Castellani

↓